Κάθε καλοκαίρι η ίδια ερώτηση. Να ξεκουραστούν τα παιδιά μακριά από τα βιβλία και τις σκέψεις, ή να κουβαλήσουμε στις διακοπές, εκτός από τα μπρατσάκια, και βιβλία;
Κι αν ναι, τι βιβλία; Βιβλία με ασκησούλες που θα τους θυμίζουν την ύλη που διδάχτηκαν στο σχολείο, ή λογοτεχνικά βιβλία που θα τα ταξιδέψουν μακριά;
Θέσαμε την παραπάνω ερώτηση σε 6 ανθρώπους από τον χώρο του βιβλίου, και ιδού τι μας απάντησαν:
«Το μεγαλύτερο στοίχημα που έχουν ν’ αντιμετωπίσουν ανέκαθεν οι άνθρωποι του βιβλίου είναι το μέλλον, δηλαδή τα παιδιά. Οι μικροί αναγνώστες είναι θετικοί δέκτες της αναγνωστικής εμπειρίας, αφού μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου ξεδιπλώνεται ο κόσμος των εικόνων και των λέξεων, των νοημάτων και της γνώσης. Είναι επίσης, το σημαντικότερο, οι αυριανοί αναγνώστες που θα στηρίξουν, ως αποδέκτες, την πνευματική δημιουργία και, επομένως, την εκδοτική παραγωγή.
Πέρα από το σχολικό εγχειρίδιο, το οποίο εξυπηρετεί τη μαθησιακή λειτουργία αποκλειστικά,
το βιβλίο που πιάνουν στα χέρια τους τα παιδιά, κατά τη διάρκεια των διακοπών, έχει και πρέπει να έχει ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Εάν οι διακοπές συνεπάγονται την ανεμελιά και το παιχνίδι, το βιβλίο πρέπει να έχει παρόμοιο ρόλο, ως εναλλακτική δραστηριότητα στην καθημερινότητά τους. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν τους καταλόγους παιδικού και εφηβικού βιβλίου, προτείνουν στα παιδιά τούς τίτλους που θεωρούν καταλληλότερους, αλλά και δίνουν στους μικρούς αναγνώστες την ευκαιρία να διαλέξουν τα βιβλία που τους συγκινούν, τους ανοίγουν νέους δρόμους στη σκέψη και τη φαντασία.
Τα παιδιά έχουν δείξει ότι αγαπούν το βιβλίο όταν τους προσφέρεται ως μέσο χαράς και διασκέδασης. Οι καλοκαιρινές διακοπές μπορούν να γίνουν ‘προθάλαμος’ για γόνιμο διάβασμα κατά τη σχολική χρονιά. Κι αυτό είναι μια ωραία πρόκληση που μπορεί εύκολα και ωφέλιμα να υλοποιηθεί!»
Κατρίν Βελισσάρη, διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ)\
«Καλοκαίρι! Ευκαιρία για διάβασμα! Ευκαιρία τώρα που μπαίνουν τα βιβλία του σχολείου στο συρτάρι, να κατεβούν από τα ράφια τα βιβλία που πραγματικά αρέσουν στα παιδιά. Δεν έχει σημασία αν θα είναι λογοτεχνίας, γνώσεων ή δραστηριοτήτων, αρκεί ν’ αρέσουν στο παιδί.
Η ανάγνωση βιβλίων το καλοκαίρι δεν μπορεί να είναι εξαναγκαστική. Ας βοηθήσουμε κάθε παιδί ν’ ανακαλύψει την απόλαυση της ανάγνωσης. Σίγουρα, κάθε παιδί θα βρει βιβλία που το ενδιαφέρουν. Κυκλοφορούν, άλλωστε, τόσα πολλά! Αρκεί να σεβαστούμε τις απόψεις κάθε παιδιού. Τα βιβλία ‘διακοπών’, όταν απλώς επαναλαμβάνουν μέσα από ασκήσεις την ύλη της τάξης που μόλις τέλειωσε, δεν προσφέρουν τίποτα. Υπάρχουν, όμως, βιβλία ‘διακοπών’ που βασίζονται στις γνώσεις του παιδιού και του προτείνουν πολλές δημιουργικές δραστηριότητες. Αυτά, αν θέλει το παιδί, μπορούν να του προσφέρουν δημιουργική απασχόληση και ψυχαγωγία. Επίσης, πολλά του δίνουν την ευκαιρία να πάρει μια γεύση, μέσω αποσπασμάτων, από λογοτεχνικά βιβλία τα οποία μπορεί ν’ αναζητήσει στα βιβλιοπωλεία για να τα διαβάσει ολόκληρα. Αν, πράγματι, ένα παιδί χρειάζεται να κάνει επανάληψη και ασκήσεις στην ύλη που διδάχθηκε, θεωρώ πιο ‘έντιμο’ να γίνει λίγο πριν ανοίξει το σχολείο και να μην ταυτιστεί με το εξωσχολικό ανάγνωσμα. Καλή καλοκαιρινή ανάγνωση, λοιπόν, βιβλίων που θα μας χαρίσουν απόλαυση. Λίγες σταγόνες θάλασσα, κόκκοι άμμου, μια κόκκινη βούλα από καρπούζι ταιριάζουν στα λογοτεχνικά βιβλία και είναι αποδείξεις πως το μικρό μας είχε μαζί με τα παιχνίδια του το βιβλίο και στην παραλία! Γιατί
το καλοκαίρι, παιχνίδι και βιβλίο είναι το ίδιο!»
Βαγγέλης Ηλιόπουλος, εκπαιδευτικός, συγγραφέας, πρόεδρος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου
«Ένα από τα δεινά των εκδοτικών κατηγοριοποιήσεών μας είναι το χάσμα μεταξύ διδακτικών και ψυχαγωγικών βιβλίων για παιδιά. Πόσο πιο γόνιμο θα ήταν αν, όχι μόνο στις διακοπές, αλλά και στο σχολείο, η διαδικασία της μάθησης μπολιαζόταν με χιούμορ, περιπέτεια και φαντασία. Ένα πρόσφατο παράδειγμα, που αποδεικνύει περίτρανα ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό, είναι η έκρηξη του ενδιαφέροντος για την εκμάθηση της λατινικής γλώσσας από παιδιά στις αγγλοσαξονικές χώρες, με αφορμή ένα εικονογραφημένο βιβλίο της Barbara Bell, με ήρωα τον Minimus, έναν ποντικό που ζει σε μια ποντικότρυπα στο τείχος του Αδριανού, και κάθε τόσο, καταδιωκόμενος από λεγεωνάριους, αρπάζει λιχουδιές από ρωμαϊκά συμπόσια. Πρόκειται για εισαγωγή στη γραμματική της λατινικής γλώσσας, τα παιδιά όμως την απολαμβάνουν σαν διασκεδαστική περιπέτεια. Όπως γράφει η εφημερίδα Guardian: ‘Ο τρόπος που μαθαίναμε παλιότερα τα λατινικά μάς έκανε να τα μισούμε. Απεναντίας, ο αξιολάτρευτος Minimus καθιστά τα λατινικά απόλαυση’. Η μάθηση μέσα από τη διασκέδαση δεν είναι κάτι τόσο δύσκολο. Μια πολύ απλή άσκηση του τύπου: ένα κιλό πατάτες κάνει 2 ευρώ, πόσο κάνουν 20 κιλά πατάτες; εύκολα μπορεί να δοθεί με διαφορετικό τρόπο. Δηλαδή, ‘όταν ο Πινόκιο λέει ψέματα, η μύτη του μεγαλώνει δύο πόντους. Πόσο θα μεγαλώσει αν πει είκοσι ψέματα;’ Η άσκηση παραμένει ουσιαστικά η ίδια, αλλά ο τρόπος με τον οποίον εκφράζεται διεγείρει αποτελεσματικότερα το ενδιαφέρον του παιδιού. Έχουν γίνει αρκετές αξιέπαινες προσπάθειες γεφυρώματος αυτού του χάσματος. Ο ίδιος το έχω επιχειρήσει με τα βιβλία μου για το πρόγραμμα εκπαίδευσης μουσουλμανόπαιδων της Θράκης, όπως και στη σειρά ‘Διακοπές με τον Ευγένιο στο νησί των πυροτεχνημάτων’. Στα βιβλία αυτά προσπαθώ να μεταδώσω έννοιες της γραμματικής και της αριθμητικής, δημιουργώντας διάφορους κωμικούς χαρακτήρες, όπως ο δεκανέας Παραδέκας (για την εκμάθηση των δεκαδικών αριθμών), ο εμβαδόν Κιχώτης (για την εκμάθηση κανόνων της γεωμετρίας). Υπάρχουν, όμως, τεράστια περιθώρια βελτίωσης του τρόπου μετάδοσης γνώσεων με διασκεδαστικό τρόπο».
Ευγένιος Τριβιζάς, συγγραφέας, καθηγητής εγκληματολογίας
«Νομίζω ότι, καταρχάς, πρέπει να βγάλουμε το «πρέπει» από την ερώτηση. Το βιβλίο είναι απόλυτη επιλογή. Αν θέλει το παιδί να ξεκουραστεί και να διαβάσει, έχει καλώς. Γιατί
εφόσον είναι σε διακοπές, έχει κάθε δικαίωμα να μην διαβάσει. Ποτέ μου δεν θα πίεζα ένα παιδί να διαβάσει ένα βιβλίο. Μπορεί να προσπαθούσα να το πείσω με τον δικό μου τρόπο. Μόνη μου, χωρίς να πιστεύω ότι κάνω σπουδαία δουλειά, έχω κάνει 6 βιβλία ‘καλοκαιρινά’. Προσπαθώ με παιχνιδιάρικο τρόπο να κάνω τα παιδιά να εδραιώσουν τις γνώσεις της σχολικής χρονιάς. Κι αυτό επίσης, αν θέλουν, μπορούν να το κάνουν, αλλά σίγουρα δεν είναι υποχρεωτικό. Δεν μπορώ να δώσω συμβουλές. Δεν είναι το ίδιο να κάνεις ασκήσεις με αυτά που έμαθες, με το να ανεβαίνεις ψηλά στον ουρανό μέσα από ένα βιβλίο. Το καλύτερο θα ήταν και τα δύο. Αλλά δεν θα προτιμούσα να κάνει ασκησούλες, από το να διαβάσει ένα λογοτεχνικό βιβλίο. Διάβασμα οπωσδήποτε λογοτεχνικό. Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα παιδιά θα επιλέξουν αυτά που θέλουν».
Aγγελική Βαρελλά, συγγραφέας
«Ακόμα θυμάμαι ως εφιαλτική εμπειρία τα βιβλία που μας ‘φόρτωσε’ κάποιο καλοκαίρι το τότε σχολείο μας, θεωρώντας ότι πρωτοπορεί και κάνει ό,τι πιο παιδαγωγικό, προετοιμάζοντάς μας ήπια για την επόμενη σχολική χρονιά. Ορθογραφία, αριθμητική, καλλιγραφία… Οι χαρούμενες εικόνες δεν μπορούσαν να αποκρύψουν το γεγονός ότι ήταν ‘εργασία’. Αν και ήμουν από τους καλύτερους μαθητές της τάξης, ένιωσα αυτή την υποχρέωση ως ασήκωτο βάρος. Έπρεπε να παραδώσουμε τα βιβλία με τις ασκήσεις συμπληρωμένες, επιστρέφοντας το φθινόπωρο. Το έκανα βαρυγκωμώντας και καθόλου δεν με αποζημίωσαν τα μπράβο της δασκάλας μου τον Σεπτέμβριο. Στην πραγματικότητα άρχισε να μου προκαλείται απέχθεια για το «υποχρεωτικό» διάβασμα και, σταδιακά, οι βαθμοί μου άρχισαν να παίρνουν τον κατήφορο! Σε κάποια κοντινή ηλικία, ένα άλλο καλοκαίρι η μητέρα μου μού έδωσε να διαβάσω τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου. Με θυμάμαι σ’ ένα κρεβάτι στο χωριό, βυθισμένον στο διάβασμα, να μην κουνιέμαι με τίποτα. Δεν ήθελα ούτε να φάω, ούτε να παίξω, ούτε να κοιμηθώ, αν δεν τελείωνα το ογκώδες βιβλίο. Ήδη αγαπούσα το διάβασμα, και το οφείλω 100% στους γονείς μου, που όχι μόνο μου παρείχαν τη δυνατότητα να διαβάζω, αλλά με πήγαιναν και στα βιβλιοπωλεία, όπου κάναμε «γενναίες» αγορές και, κυρίως, με παρακινούσαν με το παράδειγμά τους. Πάντοτε τους έβλεπα μ’ ένα βιβλίο στο χέρι. Η απόλαυση της ανάγνωσης είναι ακόμα και σήμερα από τις πιο σημαντικές για μένα, και προσπαθώ να μοιραστώ αυτή την αγάπη και με τα παιδιά μου. Ό,τι κι αν υποστηρίζουν διάφοροι ειδικοί, όσο καλαίσθητα βοηθήματα για τα παιδιά κι αν κυκλοφορούν, ομολογώ πως μου προκαλούν απέχθεια όλα όσα προσπαθούν να μετατρέψουν την παραλία σε… θρανίο ή σε σχολική τάξη!
Οι διακοπές πρέπει να είναι διακοπές, και το καλύτερο μάθημα που έχουμε να δώσουμε στα παιδιά μας είναι ότι το διάβασμα είναι απόλαυση και όχι καθήκον»!
Κώστας Στοφόρος, συγγραφέας
«Τα σύγχρονα καλοκαίρια έχουν κάτι από την εποχή που ζούμε: είναι τόσο φευγάτα… Και τα παιδιά μας, μεγαλώνοντας σε αυτόν τον κυκεώνα της βιασύνης και του εφήμερου, ας κάνουν μια στάση, μιαν ανάπαυλα, κι ας απολαύσουν ένα λογοτεχνικό βιβλίο. Ας ξεφύγουν για λίγο από τα: PSP, MP3, PC και ΟΑΜΥ (Ό,τι Άλλο Μηχανικό Υπάρχει) και ας «στήσουν» τον ψυχισμό τους, ας «σμιλέψουν» τον εξελισσόμενο εαυτό τους, με υπόβαθρο τις σταθερές και διαχρονικές αξίες ενός κλασικού αναγνώσματος. Κι αν αυτά δεν κατορθώνουν να τα τραβήξουν, ας αναζητήσουν βιβλία από τη σύγχρονη νεοελληνική λογοτεχνία, βιβλία που θα τους ταιριάζουν, με σύγχρονα θέματα και γλώσσα – κι αυτή ακόμα η αναζήτηση του βιβλίου που θα διαβάσεις είναι ένα ταξίδι.(Επιστρέφω στα δικά μου παιδικά χρόνια, που τα καλοκαίρια μας συχνά χαρακτηρίζονταν από τα αναγνώσματά μας: όλα τα κλασικά έργα, ανάλογα με την ηλικία μας, έβρισκαν τη θέση τους στην καρδιά μας και έμεναν αλησμόνητα.)
…και ΟΧΙ, δεν είναι απαραίτητο να είναι τα βιβλία σχετικά με τη διδακτέα ύλη.
Ας οδηγήσουμε τα παιδιά να βλέπουν το διάβασμα σαν απόλαυση, σαν χαρά.
Όλα τ’ άλλα θα έρθουν μόνα τους».
Φραντζέσκα Αλεξοπούλου-Πετράκη, συγγραφέας, υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων- Μάρκετινγκ των εκδόσεων Παπαδόπουλου
